Franciszek Karpiński (1741-1825) polski poeta epoki oświecenia, jest twórcą i głównym przedstawicielem nurtu sentymentalnego w polskiej liryce, autorem Zabawek wierszem i prozą, Laury i Filona i wielu innych utworów literackich. Wielu jednak zapomina o jego najpopularniejszym dziele jakim bez wątpienia pozostają Pieśni Nabożne wydane drukiem w 1792 roku w Supraślu koło Białegostoku.
Białystok dość nieoczekiwanie pojawił się w biografii sławnego już wówczas poety. Po nieudanym związku z dworem księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, rywalizującego wręcz z otoczeniem Stanisława Augusta, Franciszek Karpiński zbliżył się do Izabeli z Poniatowskich Branickiej, siostry ostatniego monarchy i wdowy po hetmanie wielkim koronnym Janie Klemensie Branickim. To ona zaprosiła poetę na letnie miesiące do Wersalu Północy, jak nazywano wspaniałą, iście królewską rezydencję Branickich w Białymstoku. W ten sposób w latach 1785-1788 cztery letnie sezony spędził Karpiński w Białymstoku. Zapewne mogłoby okazać się to jedynie epizodem w jego długim, 84-letnim życiu, gdyby nie dzieło, jakie wówczas powstało, a przynajmniej znaczna jego część. Nie wiedzielibyśmy zapewne nic o tym, ale na szczęście zachował się bezcenny jeden, jedyny dokument – list Franciszka Karpińskiego do ks. Marcina Poczobuta, rektora Akademii Wileńskiej. Nie chodzi nawet o sam list, lecz jedno zdanie, dopisane na zasadzie post scriptum: Za wiersze przysłane dziękuję; przyłączam moje pieśni dla pospólstwa, które tu zrobiłem i śpiewać je wkrótce w kościele będą. Po tym przypisku zamieścił autor teksty trzech pieśni: porannej – Kiedy ranne wstają zorze, podczas pracy – Boże, z Twoich rąk żyjemy oraz wieczornej – Wszystkie nasze dzienne sprawy. To niekwestionowany dowód, że właśnie w Białymstoku podjął poeta zamiar, który nie w pełni mu się powiódł w Warszawie.
Pieśni wykonywane w Kościele Farnym w Białymstoku oraz wydane w położonym nieopodal Supraślu powstały dla uczczenia pierwszej rocznicy Konstytucji 3 maja i zostały podarowane jako imieninowy prezent dla ostatniego Króla Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego, który listownym podziękowaniu stwierdził, iż pieśni te stawszy się z czasem powszechnym głosem, będą uczyć naród obowiązków względem Boga i ludzi, czystych obyczajów i miłości ojczyzny. Tak też się stało i zwłaszcza w okresie niewoli podtrzymywały one ducha narodowego wśród śpiewających je Polaków.
Z okazji 225 rocznicy wydania drukiem Pieśni Nabożnych Męski Zespół Śpiewaczy Schola Gregoriana Sancti Casimiri z Białegostoku pod dyr. Mariusza Perkowskiego przy współudziale Bartosza Izbickiego – muzyka, etnomuzykologa grającego na instrumentach dawnych już kilka lat temu przygotował i wykonał po raz pierwszy ze Starosielskim Bractwem Śpiewaczym program prezentujący w sposób poinformowany historycznie pieśni autorstwa Franciszka Karpińskiego z wydanego w 1792 roku w Supraślu zbiorku Pieśni Nabożne.
Efektem tej pracy była również wydana przez Fundację Pro Anima płyta CD którą artyści nagrali w lipcu 2016 roku, a która ukazała z okazji jubileuszu 275 rocznicy urodzin poety (urodzonego 4 X 1741). Płyta zawierała wiele znanych utworów w historycznie poinformowanych aranżacjach: m.in. Pieśń Adwentowa – Grzechem Adama ludzie uwikłani, Pieśń o Narodzeniu Pańskim – Bóg się rodzi, Pieśń o Męce Pańskiey – Człowiek drogę cnot porzucił, Pieśń o Zmartwychwstaniu Pańskim – Nie zna śmierci Pan żywota, Pieśń o Duchu Swiętym – Duchu Boży mieszkaj z nami, Pieśń na Processyą Bożego Ciała – Zróbcie mu miejsce, Pieśń do SS. Polakow Patronów Polski – Święci niebieskiej mieszkańce krainy, Pieśń poranna – Kiedy ranne wstają zorze, Pieśń O Miłosierdziu Boskim – Boże Twoje zlitowanie, Pieśń przy Pogrzebaniu Umarłego – Zmarły człowiecze, Psalm 29 O Litości Boskiey – Będę Cię wielbił mój Panie, Pieśń podczas pracy w polu – Boże z Twoich rąk żyjemy.
Oprócz pieśni płyta zawiera fragmenty czytane. W zamyśle autorów płyty i pomysłodawców było poprzez Pieśni i teksty czytane ukazanie piękna staropolskich obyczajów i poezji religijnej. Opisy staropolskich obrzędów związanych ze śpiewem pieśni nabożnych zaczerpnięte z Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej pod redakcją ks. Franciszka Marlewskiego (1932) przeczytał białostocki aktor Patryk Ołdziejewski, a w postać Franciszka Karpińskiego, czytając fragmenty jego pamiętników, wcielił się Jan Leończuk – prozaik, eseista, tłumacz i również wielki miłośnik twórczości Karpińskiego. W zamyśle kierownika artystycznego zespołu zestawienie słowa i pieśni, miałoby być wehikułem czasu, który przeniesie słuchaczy do epoki Franciszka Karpińskiego.
Zarys programu koncertu:
- Pieśń Adwentowa – Grzechem Adama ludzie uwikłani
- Pieśń o Narodzeniu Pańskim – Bóg się rodzi
- Pieśń o Męce Pańskiey – Człowiek drogę cnot porzucił
- Pieśń o Zmartwychwstaniu Pańskim – Nie zna śmierci Pan żywota
- Pieśń do Nayświętszey Panny – Niebieskiego Dworu Pani
- Pieśń o Duchu Swiętym – Duchu Boży mieszkaj z nami
- Pieśń na Processyą Bożego Ciała – Zróbcie mu miejsce
- Pieśń do SS. Polakow Patronów Polski- Święci niebieskiej mieszkańce krainy
Matka i ojciec mój… z pamiętników F. Karpińskiego
- Pieśń poranna – Kiedy ranne wstają zorze
- Pieśń O Miłosierdziu Boskim – Boże Twoje zlitowanie
Po skończonym 2-letnim kursie … z pamiętników F. Karpińskiego
- Pieśń przy Pogrzebaniu Umarłego – Zmarły człowiecze
- Psalm 29 O Litości Boskiey – Będę Cię wielbił mój Panie
Bawiąc w Warszawie… z pamiętników Fr. Karpińskiego
- Pieśń o Błogosławieństwo Boże nad Kraiem – Boże kiedy wiarę świętą
Piszę ja ten rękopism… z pamiętników Fr. Karpińskiego
- Pieśń o Miłości Bliźniego – Prawo to święte
- Pieśń Podczas pracy w polu – Boże z Twoich rąk żyjemy
