Cantus Paschalis

Prezentując program „Cantus Paschalis” Męski Zespół Śpiewaczy Schola Gregoriana Sancti Casimiri chce zabrać słuchaczy w muzyczną podróż w czasie do okresu średniowiecza i wczesnego renesansu. Do czasów gdy chrześcijańska Europa stanowiła rodzinę narodów zwaną Christianitas. Zjednoczona wspólnymi wartościami, religią i liturgią, systemem społecznym, kulturą i językiem łacińskim. Program jest owocem zainteresowań artystów i kontynuacją płyty – Kolędy Europejskiej Christianitas wydanej w 2018 roku prezentującej utwory związane z okresem Bożego Narodzenia.

W Europie średniowiecznej szczególnym czasem radości i święta był okres paschalnym, który następował po Wielkim Poście z dyscypliną pokutną (nieporównywalnie rozbudowaną) a dodatkowo poprzedzonym przedpościem. Być może z tego powodu radość paschalna była tym większa i była również pobudką do tworzenia również radosnych motetów, pieśni a teksty liturgiczne oprawiano w najnowsze zdobycze kompozycji. W programie są one prezentowane w sposób poinformowany historycznie z wykorzystaniem dawnych instrumentów oraz technik wykonawczych jako próba rekonstrukcji oprawy muzycznej Mszy Świętej rezurekcyjnej z XV-XVI wieku poprzedzonej procesją.

Pogram koncertowy „Cantus Paschalis” jest rozwinięciem programów ze średniowieczną muzyką na okres wielkanocny śpiewanych od wielu lat przez SGSC i miał swoją prapremierę podczas Starosielskiej Majówki 7 maja 2019 roku w Białymstoku. Koncert spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem słuchaczy.

Program rozpoczyna antyfona śpiewana przy grobie Pańskim przed procesją rezurekcyjną Gloria Tibi Trinitas oraz śpiewane podczas procesji wielkanocnych w Polsce responsorium: Cum Rex gloriae oraz procesyjny hymn Salve festa dies na przemian ze śpiewanym w języku polskim już w XV wieku Przez Twoje Święte zmartwychpowstanie. Następnie pochodzący z Biblioteki Klasztoru św. Andrzeja PP. Klarysek utwór Surrexit Christe hodie. Kolejne utwory będą stanowić repertuar mszalny pochodzący w przeważającej części z manuskryptów z Trentu: Introit – Resurrexi – Anonim – Trento tr88 217v-218r (XV w.) następnie Kyrie (Paschale) Johannes,a Roulleta z XV w. Gloria z Missa Christus surrexit Anonim z XV w, Graduale – Hec dies – Anonim – (XV w.), Alleluja Pascha nostrum – Anonim (XV w.), Sekwencja – Victime Paschali Laudes z Kodeksu z Monachium z 1495 r. oraz Credo tempore paschali Rafaela ze Stawiszyna 1560 r. Offertorium Terra tremuit z Graduału Mścisława z Tyńca, Sanctus z Missa Christus surrexit Anonim z XV w. , Agnus Dei Johannes’a Brassart’a (1400-1455) Communio Pascha nostrum – z Kodeksu Nicolaus’a Leopold’a – Anonim ca.1500, Benedicamus Domino – Johannes Roulleta c.1445 oraz Regina caeli jubila – Anonim XVI w.. W ostatniej części albumu zabrzmią śpiewy polskie z XVI wieku z Kancjonału Staniąteckiego z 1586 r.: Chrystus Zmartwychwstał jest, Dnia tego świętego, Krystus z martwych wstał jest, Święty Duchu racz do nas przydź. Zespół wykonuje również znany utwór Alle psalite cum Luya z XIII wieku w swojej aranżącji. Niektóre utwory śpiwea z nami Żeński Zespół Wokalny – Schola Mulierum Sanctae Hedvigis.

Oprócz doboru treści utworów i idei rekonstrukcji muzyczno-historycznej w proponowanym programie Zespół koncentruje swoją uwagę również na konieczności wykonawstwa poinformowanego historycznie. Na podstawie wieloletnich doświadczeń wykonawstwa chorału gregoriańskiego Schola, również w stosunku do utworów wielogłosowych zastosowała (jak w solmizacji względnej Kodaly’a) relatywny stosunek do wyznaczonej wysokości dźwięków transponując je do tonacji dostosowanych do skali głosów wykonawców oraz nie wykorzystując głosu kontratenorowego (falsetu) w najwyższych partiach. Możemy zatem usłyszeć w niektórych interpretacjach, że zespół nie jest zamknięty na naturalność brzmienia głosów, a w przypadku głosów wysokich również na forte mogące sprawiać wrażenie „wycia” (ululatus), śpiewania głośnego, rozpowszechnionego w średniowieczu w środkowej Europie stylu wykonawczego. Śpiewanie głośne wydaje się zresztą również naturalną cechą głosów niskich i od tej naturalności zespół bynajmniej nie stroni. Schola poszukuje sposobów wykonawstwa chorału oraz muzyki dawnej również w przekazach ustnych muzyki tradycyjnej i ludowej, stosując jednak w stonowany sposób zdobnictwo i ornamentykę. Niektóre utwory otrzymały bourdony oraz dokomponowane głosy co jak potwierdzają źródła było częstą praktyką w późnym średniowieczu, aby zgodnie z postulatem Nicolausa Harnoncourta muzyka dawna zabrzmiała w sposób najlepszy z możliwych i tym samym stała się żywą i aktualną. Prezentacja tych pięknych utworów (będących często polifonicznym rozwinięciem chorału gregoriańskiego), rzadko wykonywanych i nagrywanych, ich przywrócenie dla współczesnych oraz samych członków scholi jest głównym celem naszych działań artystycznych.

Zarys programu koncertu (dwuczęściowego około 90 minut z możliwością skrócenia):

Cz. 1.

1. Antyfona: Gloria Tibi Trinitas – greg. [1’40”]
2. Responsorium: Cum Rex gloriae [3’30”]
3. hymn: Salve festa dies / Przez Twoje Święte [3’00:”]
4. Surrexit Christe hodie – Graduale Kklar M 205, fol. 251 [3’00”]
5. Introit – Resurrexi – Anonim – Trento tr88 217v-218r (XV w.) [6’00”]
6. Kyrie (Paschale) (Johannes Roullet) c.1435 – c.1445 post 1445 in the Trent codices manuscript tr87, fol. 99r, compiled circa 1433-45 [3’30”]
7. Gloria z Missa Christus surrexit Anonim post 1445 in the Trent codices codex 89, mid-1400’s [7’00”]
8. Graduale – Hec dies – Anonim – Trento tr88 219r (XV w.) [4’00”]
9. Alleluja Pascha nostrum – Anonim – Trento tr88 219r (XV w.) [3’30”]
10. Sekwencja – Victime Paschali Laudes – Codex z Monachium CLM 5023 1495 r. [4’00”]
11. Credo tempore paschali Rafaela ze Stawiszyna 1560 r. [6’30”]

Czas: [38’10”]

Cz. 2.

12. Offertorium Terra tremuit z Graduału Mścisława z Tyńca – greg. [2’00”]
13. Sanctus z Missa Christus surrexit Anonim post 1445 in the Trent codices codex 89, mid-1400’s [8’00”]
14. Agnus Dei Johannes Brassart (1400-1455) Trent manuscripts tr92. [3’00”]
15. Communio Pascha nostrum – Kodex des Magister Nicolaus Leopold – Anonymous ca.1500 [2’00”]
16. Benedicamus Domino Johannes Roullet c.1445 [1’30”]
17. Regina caeli jubila – Anonim XVI w. [2’40”]
18. Chrystus Zmartwychwstał jest – kancjonał Staniątecki 1586 r. [4’40”]
19. Dnia tego świętego – kancjonał Staniątecki 1586 r.[2’30”]
20. Krystus z martwych wstał jest – kancjonał Staniątecki 1586 r. [5’00”]
21. Święty Duchu racz do nas przydź – kancjonał Staniątecki 1586 r. [2’30”]
22. Bonus track: Alle Psalite cum luya – Anonim z XIII wieku [1’00]

Czas: [41’20”]

TT= 79’30”